โครงสร้างตารางปัจจัยการผลิตและผลผลิต

ตารางปัจจัยการผลิตและผลผลิต (Input-Output Table, IOT) คือ ตารางที่แสดงถึงความสัมพันธ์ระหว่างการผลิตและการใช้ผลผลิต ทั้งที่ใช้ไปในขั้นสุดท้าย (Final use of goods and Services) และที่ใช้ไปเพื่อการอุปโภคขั้นกลาง (Intermediate Consumption) ซึ่งการใช้เพื่ออุปโภคขั้นกลาง หรือ Intermediate Inter-Industry demand คือหัวใจสำคัญที่สุดของตารางปัจจัยการผลิตและผลผลิต เพราะเป็นการแสดงถึงความเชื่อมโยงระหว่างสาขาการผลิตต่าง ๆ ในระบบเศรษฐกิจทั้งหมดเข้าด้วยกันอย่างเป็นระบบและมีความสอดคล้องกัน

ตารางปัจจัยการผลิตและผลผลิตถูกคิดค้นและสร้างขึ้นโดย Professor Wassily W. Leontief ในปี ค.ศ. 1951 (รายละเอียดปรากฏใน The Structure of American Economy 1913-1939) แม้ว่าแนวคิดของการเชื่อมโยงระหว่างอุตสาหกรรมหนึ่งไปยังอีกอุตสาหกรรมหนึ่งในระบบเศรษฐกิจได้มีการคิดค้นและอธิบายไว้ก่อนหน้าแล้วก็ตาม แต่ Professor Leontief เป็นคนแรกที่นำแนวคิดของการเชื่อมโยงระหว่างอุตสาหกรรมการผลิตได้อย่างครบถ้วนโดยการนำมาวางแสดงความเชื่อมโยงระหว่างอุตสาหกรรมต่าง ๆ ทั้งหมดในระบบเศรษฐกิจในรูปของเมทริกซ์ (Matrix) และใช้เทคนิคของ Matrix ดังกล่าววิเคราะห์ความเชื่อมโยงจากคำถามที่ว่าระดับการผลิตของอุตสาหกรรมต่าง ๆ ภายในระบบเศรษฐกิจใดเศรษฐกิจหนึ่งจะเป็นเท่าไรเมื่อมีความต้องการบริโภคโดยรวมเกิดขึ้นในระบบเศรษฐกิจนั้นทั้งหมด ทั้งนี้แนวคิดของการวิเคราะห์ตารางปัจจัยการผลิตและผลผลิตจึงแบ่งออกเป็น 2 ระดับ โดยระดับแรกเป็นระบบเศรษฐกิจแบบปิด เมื่อมีความต้องการภายในระบบเศรษฐกิจขึ้นก็จะส่งผลให้การผลิตเพิ่มขึ้นในระบบเศรษฐกิจดังกล่าว ส่วนระดับที่สองเป็นระบบเศรษฐกิจแบบเปิด เมื่อมีความต้องการเกิดขึ้นภายในระบบเศรษฐกิจ ความต้องการส่วนหนึ่งจะถูกตอบสนองโดยสินค้าและบริการที่นำเข้ามาจากต่างประเทศ

สาขาการผลิตต่าง ๆ ในตารางปัจจัยการผลิตและผลผลิต เป็นการจำแนกสาขาการผลิตตามประเภทรายการสินค้าและบริการ (Commodity) มิใช่การจำแนกตามกิจกรรมการผลิต (Activity) เหมือนในบัญชีการผลิตของบัญชีรายได้ประชาชาติ (System of national account) ในกรณีของประเทศไทย ตารางปัจจัยการผลิตและผลผลิตมีการจัดจำแนกสาขาผลผลผลิตเป็น 4 รูปแบบ โดยจำแนกสินค้าและบริการออกเป็น 180 รายการ, 58 รายการ, 26 รายการ และ 16 รายการ ทั้งนี้ไม่ว่าจะเป็นการจัดจำแนกแบบใดก็ตาม รายการในตารางปัจจัยการผลิตและผลผลิต ก็ยังคงครอบคลุมสินค้าและบริการในทุกภาคเศรษฐกิจที่มีอยู่ทั้งหมด ตั้งแต่กลุ่มภาคการเกษตร กลุ่มภาคการอุตสาหกรรม กลุ่มภาคการค้า และกลุ่มภาคการบริการ

ตารางปัจจัยการผลิตและผลผลิตมีระบบที่คล้ายคลึงกับบัญชีประชาชาติ โดยเฉพาะอย่างยิ่งระบบบัญชีประชาชาติปี ค.ศ. 1968 แต่มีส่วนแตกต่างที่สำคัญ คือ ระบบบัญชีประชาชาติจะอธิบายการใช้ปัจจัยการผลิตขั้นกลางในสาขาการผลิตใด ๆ เป็นมูลค่ารวมทั้งหมด แต่ตารางปัจจัยการผลิตและผลผลิตมีการแจกแจงรายละเอียดการใช้ปัจจัยการผลิตในแต่ละสาขาต่าง ๆ ทุกสาขาทั้งหมดในระบบเศรษฐกิจ ดังนั้น การจัดทำตารางปัจจัยการผลิตและผลผลิตจึงไม่สามารถทำได้ทุกปี เพราะการรวบรวมข้อมูลปัจจัยการผลิตขั้นกลางต้องใช้การสำมะโนหรือการสำรวจด้วยขนาดตัวอย่างจำนวนมาก มีค่าใช้จ่ายค่อนข้างสูง โดยทั่วไปการจัดทำตารางปัจจัยการผลิตและผลผลิตจะจัดทำเมื่อเชื่อว่าโครงสร้างการใช้ปัจจัยการผลิตและผลผลิตได้มีการเปลี่ยนแปลงไปดังเช่นในกรณีของประเทศไทยที่จัดทำทุก 5 ปี

ส่วนแตกต่างระหว่างตารางปัจจัยการผลิตและผลผลิต และบัญชีประชาชาติที่สำคัญอีกประการหนึ่ง คือ การจำแนกสาขาการผลิตในระบบบัญชีประชาชาติเป็นการแยกสาขาตามกิจกรรมการผลิต (Activities) โดยใช้มาตรฐาน ISIC หรือ TSIC (ISIC เป็นมาตรฐานสากล ส่วน TSIC เป็นมาตรฐานของประเทศไทยที่มีการปรับให้สอดคล้องกับระบบกิจกรรมการผลิตของประเทศซึ่งสามารถเทียบเคียงกับ ISIC ได้) ส่วนสาขาการผลิตในตารางปัจจัยการผลิตและผลผลิตนั้นเป็นสาขาการผลิตของสินค้าและบริการ (Commodities) ซึ่งผู้จัดทำสามารถออกแบบการแจกแจงสาขาของ commodities ต่าง ๆ ได้ตามที่ต้องการทราบความเชื่อมโยงระหว่างสาขาเศรษฐกิจการผลิตต่าง ๆ ของประเทศ ในกรณีของประเทศไทย สาขาการผลิตในตารางปัจจัยการผลิตและผลผลิตของประเทศที่ละเอียดที่สุด จำแนกออกเป็น 180 สาขา ซึ่งเป็นการออกแบบการจำแนกสาขาการผลิตโดยสำนักงานสภาพัฒนาการเศรษฐกิจและสังคมแห่งชาติ ร่วมกับผู้เชี่ยวชาญชาวญี่ปุ่น เริ่มใช้ในการจัดทำตารางปัจจัยการผลิตและผลผลิตครั้งแรกในปี ค.ศ. 1975 และได้ใช้เรื่อยมาจนถึงปัจจุบันโดยไม่มีการเปลี่ยนแปลง

นอกจากนี้ ในกรณีของประเทศไทยยังมีความแตกต่างระหว่างตารางปัจจัยการผลิตและผลผลิต และบัญชีประชาชาติในรายละเอียดบางเรื่องที่สำคัญ เช่น การคิดมูลค่าผลพลอยได้ โดยตารางปัจจัยการผลิตและผลผลิตจะใช้ค่าอัตราสัดส่วนโดยประมาณมาคำนวณโดยรวมโดยไม่คำนึงว่าผลพลอยได้นั้นได้มีการซื้อขายกันจริงหรือไม่ ตัวอย่างเช่น การคำนวณมูลค่าแกลบและฟางข้าว ซังข้าวโพด เป็นต้น ในขณะที่บัญชีประชาชาติจะคำนวณหาค่าผลพลอยได้เฉพาะที่เกิดขึ้นและมีการซื้อขายจริงเกิดเป็นรายรับขึ้นมาเท่านั้น การวัดมูลค่าภาคบริการในสาขาภัตตาคาร โดยในตารางปัจจัยการผลิตและผลผลิต มูลค่าของผลผลิตทั้งหมด (Gross Output) วัดจากรายรับของภัตตาคารที่รวมรายรับจากการขายอาหารด้วย (อาหารที่ขายจัดเป็น Intermediate Cost ของสาขาภัตตาคาร) ในขณะที่ ในบัญชีประชาชาติไม่รวมค่าอาหาร ดังนั้นมูลค่ารายรับของภัตตาคารคิดเฉพาะบริการเท่านั้น อย่างไรก็ตาม โดยหลักการแล้วต้องถือว่าระบบของตารางปัจจัยการผลิตและผลผลิตเหมือนกับระบบบัญชีประชาติ

	สาขาการผลิตที่ 1	สาขาการผลิตที่ 2	⋯	สาขาการผลิตที่ n	การบริโภคภาค ครัวเรือน	ค่าใช้จ่ายภาครัฐ	การลงทุน	การส่งออก	การนำเข้า	ผลผลิตรวม
สาขาการผลิตที่ 1	$Z_{11}$	$Z_{12}$	⋯	$Z_{1n}$	$f_{11}$	$f_{12}$	$f_{13}$	$e_{1}$	${-m}_{1}$	$x_{1}$
สาขาการผลิตที่ 2	$Z_{21}$	$Z_{22}$	⋯	$Z_{2n}$	$f_{21}$	$f_{22}$	$f_{23}$	$e_{2}$	${-m}_{2}$	$x_{2}$
⋮	⋮	⋮	⋮	⋮	⋮	⋮	⋮	⋮	⋮	⋮
สาขาการผลิตที่ n	$Z_{n1}$	$Z_{n2}$	⋯	$Z_{nn}$	$f_{n1}$	$f_{n2}$	$f_{n3}$	$e_{n}$	${-m}_{n}$	$x_{n}$
ค่าตอบแทน แรงงาน	$l_{1}$	$l_{2}$	⋯	$l_{n}$
ค่าประกอบการ ส่วนเกิน	$k_{1}$	$k_{2}$	⋯	$k_{n}$
ค่าเสื่อมราคา	$d_{1}$	$d_{2}$	⋯	$d_{n}$
ภาษีทางอ้อมสุทธิ	$t_{1}$	$t_{2}$	⋯	$t_{n}$
ผลผลิตรวม	$x_{1}$	$x_{2}$	⋯	$x_{n}$

คําอธิบายสัญลักษณ์

x_{i}

คือ อุปสงค์รวมของสินค้าหรือบริการในสาขาการผลิตที่

i

x_{j}

คือ อุปทานรวมของสินค้าหรือบริการในสาขาการผลิตที่

j

Z_{i j}

คือ ความต้องการสินค้าขั้นกลางเพื่อการผลิตของผู้ผลิตสินค้าหรือบริการต่าง ๆ โดยสาขาการผลิตที่

j

ซื้อสินค้าหรือบริการขั้นกลางจากสาขาการผลิตที่

i

c m p_{i}

คือ การบริโภคของครัวเรือน (household consumption) ของสินค้าหรือบริการขั้นกลางจากสาขาการผลิตที่

i

g o v_{i}

คือ การบริโภคของรัฐ (government consumption)

i n v_{i}

คือ การลงทุนของภาครัฐและเอกชน (investment) และการเพิ่มขึ้นของสินค้าคงคลัง (increase in stock)

e x_{i}

คือการส่งออกสินค้าไปต่างประเทศ (export)

i m_{i}

คือ การนำเข้าสินค้าจากต่างประเทศ (import) ซึ่งมีค่าติดลบเนื่องจากการนำเข้าสินค้าจากต่างประเทศทำให้ความต้องการสินค้าที่ผลิตในประเทศลดลง

w g e_{j}

คือ ต้นทุนค่าตอบแทนแรงงาน (compensation of abor) ของผู้ผลิตสินค้าหรือบริการในสาขาการผลิตที่

j

o p s_{j}

คือ ค่าประกอบการของผู้ผลิต (operating surplus)

d p c_{j}

คือ ค่าเสื่อมราคาของปัจจัยทุน (depreciation) เช่น เครื่องจักร อุปกรณ์สำนักงาน เป็นต้น

t a x_{j}

คือ ภาษีทางอ้อม (indirect tax) เช่น ภาษีมูลค่าเพิ่ม ภาษีการค้า ภาษีสรรพสามิต ค่าธรรมเนียมอื่น ๆ เป็นต้น ที่รัฐบาลเรียกเก็บจากผู้ผลิตสินค้าหรือบริการในสาขาการผลิตที่

j

		INDUSTRIES
		Agri. Min. Cons. Manu. Trade Trans. Serv.	PCE. PFI. Net Exports Govt.	Total
COMMODITIES	Agriculture Mining Construction Manufacturing Trade Transportation Services	INTERMEDIATE INPUTS	FINAL USE	TOTAL GROSS OUTPUT
	Compensation Taxes Gross Surplus	VALUE ADDED	GROSS DOMESTIC PRODUCT
	Total	TOTAL GROSS OUTPUT

การซื้อวัตถุดิบ หรือ ต้นทุนการผลิต พิจารณาจากแนวตั้งของตาราง ซึ่งในแต่ละสาขาการผลิตจะต้องซื้อวัตถุติบเพื่อนำมาใช้ในการผลิตสินค้า และต้องจ่ายค่าปัจจัยการผลิตต่าง ๆ ที่เกี่ยวข้อง ได้แก่ ค่าจ้างแรงงานและเครื่องจักร ภาษีที่เกี่ยวข้อง และอื่น ๆ
การขายผลผลิต พิจารณาได้จากแนวนอนของตาราง ซึ่งเมื่อพิจารณาในส่วนของแต่ละสาขาการผลิต พบว่า ผลผลิตที่ได้จากการผลิตจะถูกนำไปขายเป็นวัตถุดิบให้แก่สาขาการผลิตอื่น ๆ ตามสัดส่วนความต้องการ และถูกขายเพื่อนำไปบริโภคในระบบเศรษฐกิจ ได้แก่ ภาคครัวเรือน ภาครัฐภาคต่างประเทศ และภาคการลงทุน

ความต้องการสินค้าขั้นกลางเพื่อการผลิต (Intermediate demand for production)

ความต้องการสินค้าขั้นกลางเพื่อการผลิต คือ มูลค่าของสินค้าและบริการที่ถูกใช้เพื่อนำไปเป็นวัตถุดิบหรือใช้ไปในกระบวนการผลิตเพื่อผลิตสินค้าและบริการชนิดอื่น ๆ

การบริโภคของครัวเรือน (Household consumption)

การบริโภคของครัวเรือน เป็นรายจ่ายรวมที่ครัวเรือนและสถาบันที่ไม่แสวงหากำไรได้ใช้จ่ายไปในการซื้อสินค้าและบริการ โดยไม่คำนึงถึงอายุของการใช้งาน ทั้งนี้ มิได้รวมถึงรายจ่ายลงทุนในรูปต่าง ๆ เช่น สิ่งก่อสร้าง เครื่องจักรเครื่องมือต่าง ๆ ซึ่งก่อให้เกิดผลผลิตถือว่าเป็นการสะสมทุน รายจ่ายเพื่ออุปโภคบริโภคของเอกชนครอบคลุมถึงการใช้จ่ายของชาวไทยในต่างประเทศในรูปของนักท่องเที่ยว และครอบครัวชาวต่างประเทศที่ทำงานให้เอกชนหรือองค์กรที่ไม่แสวงหากำไรในไทย การซื้อสินค้าและบริการ ซึ่งอาจจะเป็นสินค้าคงทนมีอายุการใช้งาน เช่น รถยนต์ รถจักรยานยนต์ของใช้ที่บริโภคสิ้นเปลือง ค่าบริการ เช่น ค่ารักษาพยาบาล สินค้าและบริการที่ผลิตเองและบริโภคเองก็ประเมินค่า (impute) ขึ้นด้วย เช่น อาหารที่ทำแล้วบริโภคเอง ค่าเช่าบ้านที่เจ้าของเป็นผู้อยู่อาศัยเอง การซ่อมแซมรักษาบ้านเรือนด้วยตนเอง

การใช้จ่ายของภาครัฐ (Government expenditure)

การใช้จ่ายของภาครัฐ ได้แก่ รายจ่ายรวมของรัฐบาลในการซื้อสินค้าและบริการเพื่อการใช้สอยและบริโภค (สินค้าขั้นสุดท้าย) ทั้งนี้ รวมถึงรายจ่ายของทหารทั้งหมด และการใช้จ่ายของราชวงศ์ แต่ไม่รวมรายจ่ายของสถานประกอบการของรัฐที่ประกอบการเพื่อหวังผลกำไร

ค่าใช้จ่ายเพื่อการลงทุน (Investment expenditure)

การลงทุนของภาครัฐและเอกชน และการเพิ่มขึ้นของสินค้าคงคลัง ประกอบด้วย การสะสมทุน ได้แก่ สิ่งก่อสร้าง เครื่องจักรและเครื่องมือทั้งของภาครัฐบาลและเอกชน แต่ไม่รวมสิ่งก่อสร้างทางทหาร และส่วนของส่วนเปลี่ยนของสินค้าคงเหลือประกอบด้วย สินค้าสำเร็จรูปเก็บไว้ในโรงเก็บสินค้าของผู้ผลิต วัตถุดิบที่ยังไม่ได้ใช้จัดซื้อโดยผู้ผลิต สินค้ากึ่งสำเร็จรูปและสินค้าที่อยู่ระหว่างกระบวนการผลิต และ สินค้าที่อยู่ในมือของผู้ขายส่งและผู้ขายปลีก

การส่งออก (Exports)

การส่งออก หมายถึง มูลค่าของสินค้าและบริการที่ส่งออกไปจำหน่ายยังต่างประเทศ ทั้งการส่งโดยผ่านพิธีศุลกากรและสินค้าที่ติดตัวไปกับนักท่องเที่ยว
ทั้งนี้ ตารางปัจจัยการผลิตและผลผลิตในราคาผู้ซื้อ (Purchaser’s price) สินค้าส่งออกคิดมูลค่า ตามราคา FOB สำหรับราคาผู้ผลิต (Producer’s price) สินค้าส่งออกคิดมูลค่าโดยหักส่วนเหลื่อมทางการค้า และค่าขนส่งออกจากราคา FOB รวมทั้ง การส่งออกพิเศษ ได้แก่ non-merchandised goods และบริการที่มิได้รายงานไว้ในหนังสือรายงานสินค้าเข้าและออกของประเทศไทย ซึ่งจัดทำโดยกรมศุลกากร รายการที่รวมอยู่ในนี้คือ ค่าขนส่งและค่าประกันภัยที่เกี่ยวข้องกับการส่งออก ค่าใช้จ่ายของนักท่องเที่ยวต่างประเทศในประเทศไทย ค่าพาหนะขนส่ง ค่าใช้จ่ายขององค์การรัฐบาลต่างประเทศ องค์การระหว่างประเทศและครอบครัวทูต ค่าใช้จ่ายของฐานทัพต่างประเทศ และบริการอื่นที่จ่ายโดยชาวต่างประเทศ และการส่งออกสินค้าที่ไม่ผ่านการตรวจค้น (Smuggling)

การนำเข้า (Imports)

การนำเข้า หมายถึง มูลค่าของสินค้าและบริการทุกชนิดที่นำเข้าจากต่างประเทศ ทั้งที่ผ่านและไม่ผ่านพิธีศุลกากร ซึ่งในกรณีไม่ผ่านพิธีศุลกากรนั้นหมายรวมถึงกรณีที่ไม่ผ่านโดยถูกต้องตามกฎหมาย เช่น สินค้าติดตัวนักท่องเที่ยว นักการทูต และไม่ผ่านเพราะคุณลักษณะจำเพาะของสินค้า เช่น การนำเข้าไฟฟ้า ก๊าซทางสายส่งและทางท่อ เป็นต้น

ค่าใช้จ่ายสำหรับสินค้าขั้นกลางเพื่อการผลิต (Intermediate expenditure for production)

การอุปโภคขั้นกลาง (intermediate consumption of industries) หมายถึง การใช้จ่ายเพื่อซื้อสินค้าที่ไม่คงทนและบริการเพื่อใช้ในกระบวนการผลิตสินค้าและบริการ โดยที่จะต้องใช้หมดสิ้นไปในกระบวนการผลิตทำให้เกิดเป็นสินค้าและบริการชนิดใหม่ขึ้นมา ค่าใช้จ่ายขั้นกลางนี้ยังรวมถึงการซ่อมและบำรุงรักษาทรัพย์สินทุนที่ต้องจ่ายเป็นปรกติประจำ ค่าใช้จ่ายเพื่อการพัฒนาและวิจัย(ที่มิใช่เป็นการลงทุน) ค่าใช้จ่ายทางอ้อมเพื่อการจัดหาทุน (transfer costs) ค่าใช้จ่ายที่เกิดขึ้นในการซื้อขายที่ดิน ทรัพย์สินจับต้องไม่ได้และทรัพย์สินการเงินต่าง ๆ

ในกรณีที่มีการแบ่งภาคเศรษฐกิจออกตามสถาบันเศรษฐกิจในระบบบัญชีประชาชาติ การอุปโภคขั้นกลางจะแบ่งเป็น การอุปโภคขั้นกลางของธุรกิจหรือวิสาหกิจ(รวมทั้งครัวเรือนที่ทำการผลิต) การอุปโภคขั้นกลางของรัฐบาลและการอุปโภคขั้นกลางของสถาบันไม่แสวงกำไรให้บริการแก่ครัวเรือน

ค่าตอบแทนแรงงาน (Compensation of labor)

ค่าตอบแทนแรงงาน ประกอบด้วย เงินเดือน ค่าจ้าง ค่าตอบแทน ที่ผู้จ้างจ่ายให้แก่ผู้รับจ้างทั้งในรูปของตัวเงินและสิ่งของ ผู้รับจ้าง ได้แก่ ลูกจ้างระยะยาว ลูกจ้างชั่วคราว และผู้บริหาร เป็นต้น

ค่าประกอบการส่วนเกินของผู้ผลิต (Operating surplus)

ค่าประกอบการส่วนเกินของผู้ผลิต ได้แก่ ผลตอบแทนจากปัจจัยการผลิตทั้งหมดหรือมูลค่าเพิ่มทั้งหมดหักด้วย ค่าตอบแทนแรงงาน ค่าเสื่อมราคา และภาษีทางอ้อมสุทธิ ซึ่งแสดงถึงค่าใช้จ่ายในการบริหารจัดการอื่น ๆ และกำไรจากการดำเนินการ

ค่าเสื่อมราคา (Depreciation)

ค่าเสื่อมราคา คือ เงินสำรองค่าสึกหรอของสินทรัพย์ประเภททุนต่าง ๆ เช่น ค่าเสื่อมของอาคารที่ทำการของสถานประกอบการ และเครื่องมือเครื่องจักรต่าง ๆ

ภาษีทางอ้อมสุทธิ (Indirect tax less subsidies)

ภาษีทางอ้อม ได้แก่ ภาษีการค้า ภาษีส่งออก ภาษีใบอนุญาต ภาษีค่าบริการในโรงแรมและภัตตาคาร แสตมป์ และภาษีการขายพิเศษอื่น ๆ เช่น รถยนต์ เครื่องทางไฟฟ้า เครื่องดื่ม ชนิดมีแอลกอฮอล์ บุหรี่ ผลิตภัณฑ์ปิโตรเลียม ภาษีทางอ้อมแตกต่างจากการคำนวณของกองบัญชีประชาชาติตรงที่ภาษีขาเข้า และภาษีการค้าจากสินค้านำเข้าไม่ได้รวมอยู่ด้วย ภาษีทางอ้อมสุทธิเท่ากับภาษีทางอ้อมทั้งหมดหักด้วยเงินอุดหนุน

ความหมายของตารางปัจจัยการผลิตและผลผลิต

ความสัมพันธ์ระหว่างตารางปัจจัยการผลิตและผลผลิตและบัญชีประชาชาติ

คําอธิบายสัญลักษณ์

คำศัพท์ทั่วไปด้านเศรษฐศาสตร์

Demand Side

Supply Side

ความหมายและโครงสร้างของตารางปัจจัยการผลิตและผลผลิต

เมนูภายในเว็บไซต์